Jaki jest obowiązujący czas pracy?
Dyrektywa 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (dyrektywa o delegowaniu) zobowiązuje każde państwo członkowskie do tego, żeby swoje własne wewnętrzne przepisy o maksymalnym czasie pracy i minimalnych okresach wypoczynku miały również zastosowanie do pracowników delegowanych.
Austriackie przepisy o czasie pracy i wypoczynku muszą być przestrzegane również w przypadku delegowania i wynajmu pracowników do Austrii z innych państw członkowskich UE oraz z państw nie będących członkami UE.
Gdzie uregulowany jest czas pracy i wypoczynku?
Maksymalny czas pracy (z nadgodzinami włącznie)
Specjalne uregulowania dotyczące czasu pracy
Przerwa w pracy, okres wypoczynku
Dopuszczalne odstępstwa od okresu wypoczynku w weekendy i święta
Gdzie uregulowany jest czas pracy i wypoczynku?
1. Uregulowania ustawowe
- Dla większości pracowników w Arbeitszeitgesetz (AZG) [austr. ustawa o czasie pracy] i w Arbeitsruhegesetz (ARG) [austr. ustawa o czasie wypoczynku].
- Dla pracowników w rolnictwie i leśnictwie w Landarbeitsgesetz 2021 (LAG) [austr. ustawa o pracy na roli z 2021 r.].
- Dla dzieci i młodzieży w Kinder- und Jugendlichen-Beschäftigungsgesetz (KJBG) [austr. ustawa o zatrudnieniu dzieci i młodocianych].
- Dla piekarzy w Bäckereiarbeiter/innengesetz [austr. ustawa o pracownikach piekarni], dla pracowników w zakładach leczniczych w Krankenanstalten-Arbeitszeitgesetz [austr. ustawa o czasie pracy w zakładach leczniczych].
- Dla pracownic podlegających pod przepisy o ochronie macierzyństwa obowiązują dodatkowe ograniczenia ustawy Mutterschutzgesetz (MSchG) [austr. ustawa o ochronie macierzyństwa].
2. W układach zbiorowych i pod pewnymi warunkami również w umowach zakładowych.
- Informacje na ten temat zawiera blok tematyczny Układy zbiorowe -> Czas pracy i nadgodziny
Normalny czas pracy
Zasada
Normalny dobowy czas pracy (a więc bez nadgodzin) wynosi 8 godzin, normalny tygodniowy czas pracy (bez nadgodzin) 40 godzin.
Wiele układów zbiorowych przewiduje niższy tygodniowy wymiar normalnego czasu pracy.
Dopuszczalne odstępstwa
- Układ zbiorowy może przedłużyć normalny dobowy czas pracy do 10 godzin.
- Układ zbiorowy może ponadto w poszczególnych tygodniach dopuszczać wydłużenie czasu pracy do maksymalnie 48 godzin i do 9 albo 10 godzin na dobę, gdy w okresie rozrachunkowym przeciętny tygodniowy czas pracy nie przekroczy 40 godzin (lub normalnego czasu pracy określonego w układzie zbiorowym).
- W celu uzyskania dłuższego czasu wolnego (np. krótki piątek), możliwe jest inne rozłożenie czasu pracy. W tym celu normalny dobowy czas pracy w poszczególne dni może wynieść do 9 godzin.
- Jeżeli w celu uzyskania dłuższego okresu czasu wolnego wykorzystywane są dni pomostowe, to należy je rozliczyć w okresie następujących po sobie 13 tygodni (z tygodniem w którym występuje dzień pomostowy włącznie). W takim wypadku normalny dobowy czas pracy może wynieść maksymalnie 10 godzin, natomiast normalny tygodniowy czas pracy maksymalnie 50 godzin.
- W ramach umów zakładowych lub w zakładach, w których nie ma rady zakładowej, na mocy umowy indywidualnej, normalny dobowy czas pracy może zostać wydłużony do 10 godzin, aby umożliwić 4-dniowy tydzień pracy.
- Praca w godzinach nadliczbowych ma miejsce wtedy, gdy przekroczony jest albo dobowy albo tygodniowy normalny czas pracy.
- Tygodniowo dopuszcza się maksymalnie 20 godzin nadliczbowych.
-
W przypadku wyczerpania wszystkich możliwości, właściwy inspektorat pracy może na wniosek pracodawcy uzasadniający pilną potrzebę wyrazić zgodę na wydłużenie czasu pracy.
Na wydłużenie dziennego czasu pracy powyżej 12 godzin i tygodniowego czasu pracy powyżej 60 godzin inspektorat pracy może zezwolić jednak tylko wówczas, gdy wymaga tego interes publiczny. - Pracownicy mogą bez podawania przyczyny nie zgodzić się na godziny nadliczbowe, jeżeli w związku z nimi ich dzienny czas pracy przekroczy dziesięć godzin, a tygodniowy czas pracy — 50 godzin. Nie wolno ich z tego tytułu dyskryminować.
- Włącznie z nadgodzinami dzienny czas pracy może wynosić maksymalnie 12 godzin, o ile nie są jednoznacznie dopuszczone wyjątki w austriackiej ustawie o czasie pracy (AZG): jak w przypadku określonych prac przygotowawczych bądź końcowych, np. obsługi klienta przed zamknięciem punktów handlowych.
- Tygodniowy czas pracy łącznie z możliwymi nadgodzinami może wynosić maksymalnie 60 godzin, o ile nie są dopuszczone jednoznacznie wyjątki w austriackiej ustawie o czasie pracy (AZG).
- W okresie rozrachunkowym wynoszącym 17 tygodni przeciętny tygodniowy czas pracy nie może jednak przekroczyć 48 godzin.
1. Praca na zmiany
- Tygodniowy normalny czas pracy należy przeciętnie zachować w obrębie turnusu zmianowego.
- W poszczególnych tygodniach nie wolno przekroczyć czasu pracy wynoszącego 60 godzin.
2. Ruchomy czas pracy
- Początek i koniec normalnego dobowego czasu pracy określają samodzielnie pracownicy w uzgodnionych ramach czasowych.
- Ruchomy czas pracy musi być uregulowany w umowie zakładowej, a w zakładach, w których nie ma rady zakładowej, w pisemnej umowie (umowa o ruchomym czasie pracy).
- Dzienny normalny czas pracy nie może przekraczać 10 godzin. Wydłużenie dziennego normalnego czasu pracy do dwunastu godzin jest dopuszczalne, gdy umowa o ruchomym czasie pracy przewiduje, że kredyt czasowy może być wykorzystany w ciągu całego dnia i jego wykorzystanie w związku z cotygodniową przerwą w pracy nie jest wykluczone.
- Przekroczenie przeciętnego tygodniowego normalnego czasu pracy w ramach ruchomego czasu pracy wynoszącego 40 godzin dozwolone jest tylko wtedy, gdy przewidziano możliwości przenoszenia kredytu czasowego.
- W poszczególnych tygodniach nie wolno przekroczyć normalnego czasu pracy wynoszącego 60 godzin.
3. Gotowość do pracy
- Gdy do czasu pracy pracownika wchodzi regularnie i w znacznym zakresie czas gotowości do pracy, to normalny dobowy czas pracy może zostać wydłużony do 12 godzin, a tygodniowy normalny czas pracy, do 60 godzin.
- Dobowy czas pracy może zostać wydłużony nadgodzinami do maksymalnie 13 godzin, a tygodniowy czas pracy do maksymalnie 60 godzin.
- Warunkiem jest dopuszczenie tego w układzie zbiorowym, a w szczególnych przypadkach w umowie zakładowej albo na wniosek przez właściwy inspektorat pracy.
4. Praca w systemie dekadowym
- Jest to z reguły praca przez 10 dni pracy, po których następują 4 dni wolne od pracy.
- Taką pracę może dopuścić układ zbiorowy dla pracowników zatrudnionych przy dużych inwestycjach w interesie publicznym, albo na budowach przy umacnianiu potoków górskich i zapór przeciwlawinowych w regionach górskich.
- Tygodniowy normalny czas pracy nie może w obrębie okresu rozrachunkowego wynoszącego dwa tygodnie przekroczyć średnio 40 godzin (np. pierwszy tydzień: 63 godziny, drugi tydzień: 17 godzin).
- Dzienny normalny czas pracy nie może przekraczać 9 godzin.
5. Przypadki nadzwyczajne
-
W przypadku robót przejściowych nie cierpiących zwłoki, które muszą być podjęte natychmiast z powodów niemożliwych do przewidzenia ani do zapobieżenia w celu zażegnania bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi albo w przypadku stanu zagrożenia, albo są konieczne do zapobieżenia nieproporcjonalnej rzeczowej stracie ekonomicznej, a inne możliwe do przyjęcia działania zmierzające do osiągnięcia tego celu nie mogą być podjęte,
możliwe jest przekroczenie granic czasu pracy albo skrócenie przerw w pracy i okresów wypoczynku.
Prace te należy najpóźniej w ciągu 4 dni od ich rozpoczęcia zgłosić właściwemu inspektoratowi pracy w formie pisemnej.
- Gdy dobowy czas pracy przekracza 6 godzin, to należy przerwać dobowy czas pracy przerwą w pracy w wymiarze co najmniej 30 minut.
- W przypadku pracy w systemie ciągłym przerwa w pracy musi być, natomiast w systemie półciągłym może być zastąpiona krótkimi przerwami o odpowiedniej długości.
Dobowy okres wypoczynku
Po zakończeniu dobowego czasu pracy należy zagwarantować pracownikom nieprzerwany okres wypoczynku wynoszący co najmniej 11 godzin.
Układ zbiorowy może skrócić nieprzerwany okres wypoczynku do co najmniej 8 godzin, gdy w przeciągu następnych 10 dni kalendarzowych inny okres wypoczynku zostanie odpowiednio wydłużony.
Skrócenie do poniżej 10 godzin możliwe jest jednakże wyłącznie wtedy, gdy układ zbiorowy przewiduje dalsze sposoby zagwarantowania wypoczynku pracownikom.
1. Wypoczynek weekendowy
- Pracownicy mają w każdym tygodniu kalendarzowym prawo do nieprzerwanego wypoczynku w wymiarze 36 godzin, które muszą obejmować niedzielę.
- Wypoczynek weekendowy musi rozpocząć się najpóźniej w sobotę o godz. 13:00.
Pracownicy wykonujący niezbędnie, konieczne prace końcowe oraz takie jak czyszczenie i konserwacja, mogą jednakże pracować najdłużej do godz. 15:00.
W przypadku włączenia dni pomostowych wypoczynek weekendowy musi najpóźniej rozpocząć się w sobotę o godzinie 18:00.
2. Wypoczynek w święta
W święta pracownicy mają prawo do nieprzerwanego wypoczynku w wymiarze co najmniej 24 godzin. Początek wypoczynku świątecznego musi zawierać się w okresie od godz. 00:00 do godz. 06:00 w dniu święta.
Świętami są
1 stycznia (Nowy Rok)
6 stycznia (Święto Trzech Króli)
Poniedziałek Wielkanocny
1 maja (święto państwowe)
Święto Wniebowstąpienia Pańskiego
Poniedziałek Zielonoświątkowy
Boże Ciało
15 sierpnia (Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny)
26 października (święto narodowe)
1 listopada (Wszystkich Świętych)
8 grudnia (Święto Niepokalanego Poczęcia NMP)
25 grudnia (Boże Narodzenie)
26 grudnia (Dzień Świętego Szczepana).
W przypadku pracy w święta oprócz bieżącego wynagrodzenia przysługuje również wynagrodzenie za przepracowane godziny.
Święto osobiste
Pracownik może raz w roku urlopowym jednostronnie określić termin przysługującego mu dnia wolnego. Pracownik jest zobowiązany pisemnie zgłosić ten termin najpóźniej z trzymiesięcznym wyprzedzeniem.
Pracownik ma możliwość zdecydowania, by na wniosek pracodawcy nie skorzystać ze zgłoszonego wcześniej dnia wolnego. W takim wypadku pracownik w dalszym ciągu ma prawo do skorzystania z takiego dnia wolnego. Ponadto poza wynagrodzeniem urlopowym za zgłoszony dzień wolny przysługuje mu także roszczenie do wynagrodzenia za wykonaną pracę, a tym samym do podwójnego wynagrodzenia, które oznacza jednocześnie skonsumowanie dnia wolnego na święto osobiste.
1. Przypadki nadzwyczajne
W przypadku robót przejściowych nie cierpiących zwłoki, które muszą być podjęte natychmiast z powodów niemożliwych do przewidzenia ani do zapobieżenia w celu zażegnania bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi albo w przypadku stanu zagrożenia, albo są konieczne do zapobieżenia nieproporcjonalnej rzeczowej stracie ekonomicznej, a inne możliwe do przyjęcia działania zmierzające do osiągnięcia tego celu nie mogą być podjęte, dozwolone jest zatrudnienie pracowników w czasie wypoczynku weekendowego i świątecznego.
Prace te należy najpóźniej w ciągu 4 dni od ich rozpoczęcia zgłosić właściwemu inspektoratowi pracy w formie pisemnej.
2. Wyjątki od okresu wypoczynku w weekendy i święta
a) Przepisy Arbeitsruhegesetz-Verordnung [austr. rozporządzenie o czasie wypoczynku] dla pewnych czynności określają wyjątki, np. dla
- Branży hotelarskiej
- Branży rekreacyjnej
- Komunikacji
- Służby zdrowia
- Teatrów, muzeów itp.
- Pomocy drogowej i służb pogotowia
- Prac z zakresu konserwacji i utrzymania ruchu
b) Aby zapobiec stracie ekonomicznej oraz utrzymać zatrudnienie, możliwe jest określenie dalszych wyjątków w układach zbiorowych.
c) Premier rządu krajowego może w drodze rozporządzenia dopuścić inne wyjątki, gdy wymaga tego nadzwyczajna potrzeba regionalna w zakresie świadczeń zaopatrzeniowych.
d) Federalne ministerstwo pracy i gospodarki może w poszczególnych przypadkach (np. instalacja nowego urządzenia produkcyjnego) dopuścić dalsze, ograniczone czasowo wyjątki.
e) Przy występującym przejściowo szczególnym zapotrzebowaniu na pracę dopuszcza się w drodze porozumienia zakładowego ustanowienie wyjątków od przerwy w pracy na czas weekendu i świąt w liczbie czterech weekendów lub dni świątecznych rocznie na jednego pracownika. Wyjątek od przerwy od pracy w weekendy nie może wystąpić w cztery weekendy następujące kolejno po sobie.
W zakładach bez rady zakładowej wyjątek taki może być dopuszczony również w drodze umowy jednostkowej. W takim wypadku pracownicy mają możliwość odmowy wykonania takiej pracy w weekend lub święto bez podawania przyczyny. Nie wolno ich z tego tytułu dyskryminować.
W każdym przypadku pracownicy pracujący w weekend nabywają w zamian za wypoczynek weekendowy prawo do nieprzerwanego okresu wypoczynku w wymiarze 36 godzin w okresie tygodnia kalendarzowego, przy czym okres ten musi obejmować całą dobę w tygodniu.
W przypadku, gdy pracownicy będą pracowali w okresie tygodniowego wypoczynku przewidzianego dla nich w rozkładzie czasu pracy, mają prawo do zastępczego okresu wypoczynku w następnym tygodniu roboczym.
Wymiar zastępczego okresu wypoczynku musi odpowiadać przepracowanemu okresowi czasu w przeciągu 36 godzin przed rozpoczęciem pracy w następnym tygodniu pracy.
Okres wypoczynku zastępczego musi być przyznany bezpośrednio przed rozpoczęciem następnego wypoczynku weekendowego, o ile przed przystąpieniem do pracy nie uzgodniono czegoś odmiennego odnośnie do wypoczynku zastępczego.
Zapis „Planu czasu pracy”
- Zapis ten musi być wywieszony w odpowiednim miejscu, które będzie łatwo dostępne dla pracowników.
- Musi z niego wynikać początek i koniec normalnego czasu pracy, liczba i czas trwania przerw w pracy (albo generalne uregulowanie przerw w pracy) oraz tygodniowy okres wypoczynku.
- W przypadku ruchomego czasu pracy wywieszony zapis musi zawierać ramy ruchomego czasu pracy, wszelkie możliwości przenoszenia oraz czas trwania i umiejscowienie w czasie tygodniowego okresu wypoczynku.
- W przypadku zastosowania systemów elektronicznych należy zagwarantować pracownikom dostęp do danych zapisanych w formie elektronicznej.
Zapisy rzeczywistego czasu pracy
Należy prowadzić zapisy rzeczywistego czasu pracy wszystkich oddelegowanych pracowników.
Zapisy oraz inne dokumenty umożliwiające kontrolę wynagrodzeń muszą być przechowywane w miejscu pracy.
Naruszenie wymogu prowadzenia i posiadania na miejscu zapisów czasu pracy jest surowo karane karami pieniężnymi do 20 000 euro, a w przypadku powtórnego naruszenia aż do 40 000 euro.
Zapisy czasu pracy muszą zawierać:
- początek i koniec rzeczywistego czasu pracy,
- umiejscowienie w czasie i czas trwania przerw w pracy oraz
- ewentualne okresy rozrachunkowe.